مقالۀ شام خداوند

آیات اصلی
متی ۲۶: ۲۶-۲۹ – آخرین شام عیسی با شاگردان، اولین شام خداوند.
مرقس ۱۴: ۲۲-۲۵ - آخرین شام عیسی با شاگردان، اولین شام خداوند.
لوقا ۲۲: ۱۷-۲۰ - آخرین شام عیسی و اولین حکم در مورد برگزاری شام خداوند.
یوحنا ۶: ۴۸-۵۹ – بدن عیسی و خون او خوردنی و نوشیدنی حقیقی برای ما.
اول قرنتیان ۱۰: ۱۶-۱۷ – شراکت در بدن و خون مسیح.
اول قرنتیان ۱۱: ۱۷-۳۴ – شرکت کردن در شام خداوند به طریقی شایسته.
شام خداوند چیست؟
شام خداوند، یک روز پیش از جان سپردن خداوندمان، برای نخستین بار توسط وی مقرر شد. این شام، شام فصح بود که در آخرین هفته زندگی بشری عیسی در عید فصح خورده می‌شد. خدا به یهودیان حکم فرموده بود که هر سال عید فصح را به یادگاری رهایی شان از مصر جشن بگیرند (خروج ۱۲: ۱-۲۰). طبق حکم الهی در عید فصح فقط نان فطیر خورده می‌شد. در اول قرنتیان ۵: ۷، پولس رسول می‌فرماید که مسیح قربانی فصح ما است. بنابراین، مسیحیان به جای عید فصح، شام خداوند را برگزار می‌کنند.
عیسی به ما حکم کرده است که شام خداوند را به جا آوریم. در اناجیل این حکم تنها در لوقا ۲۲: ۱۹ ذکر شده است؛ اما پولس رسول در اول قرنتیان ۱۱: ۲۳-۲۵ بر اجرای این حکم تاکید می‌کند. مسیحیان اولیه شام خداوند را پیوسته برگزار می‌کردند (اعمال ۲: ۴۲، ۲۰: ۷).
با بررسی چهار روایتی که در اناجیل متی، مرقس، لوقا و اول قرنتیان در مورد شام خداوند وجود دارد، در می‌یابیم که هیچ یک از آنها به تنهایی تمام سخنان عیسی را در این مورد در بر ندارند. اما با ترکیب هر چهار روایت، می‌توانیم شرح جامعی به شکل زیر داشته باشیم:
بگیرید و بخورید! این است جسد من که برای شما داده می‌شود. این را به یاد من به جا آرید. این پیاله عهد جدید است در خون من یا این است خون من در عهد جدید که در راه بسیاری به جهت آمرزش گناهان ریخته می‌شود. همۀ شما از این بنوشید ... هرگاه این را بنوشید، به یادگاری من بکنید (متی ۲۶: ۲۶-۲۹؛ مرقس ۱۴: ۲۲-۲۵؛ لوقا ۲۲: ۱۷-۲۰، اول قرنتیان ۱۱: ۲۳-۲۵).
در طول تاریخ کلیسا، شام خداوند به طرق مختلف برگزار شده است. امروزه در بسیاری از کلیساها، شام خداوند هر هفته به جا آورده می‌شود. بسیاری دیگر از کلیساها سالی سه یا چهار بار شام خداوند را برگزار می‌نمایند. بسیاری از کلیساها از نان فطیر و عصارۀ انگور معمولی استفاده می‌کنند، یعنی این آیین را همانگونه که یهودیان زمان عیسی به جا می‌آوردند، برگزار می‌نمایند. اما بسیاری از کلیساها از نان تخمیر شده استفاده می‌کنند. معمولا پیش از برگزاری این آیین، اعتراف گناهان انجام می‌شود. در بسیاری از کلیساها، مسیحیان به جلو محراب کلیسا رفته، نان و عصارۀ انگور را می‌خورند؛ اما در بعضی دیگر از کلیساها، مومنین در جای خود نشسته می‌مانند و نان و عصارۀ انگور را برای هر یک از ایشان می‌آورند.
در بسیاری از کلیساهای بزرگ، هر شخص عصارۀ انگور را در پیاله‌ای مجزا می‌نوشد، اما در برخی کلیساها ترجیح می‌دهند که همانند نخستین شام خداوند، همۀ مومنین مشترکا از یک یا چند پیالۀ بزرگتر عصارۀ انگور را بنوشند. در تعداد اندکی از کلیساها نیز ایمانداران پیش از برگزاری شام خداوند، در پیروی از الگوی عیسی در شب آخر، پای یکدیگر را می‌شویند (یوحنا ۱۳: ۱-۱۷).
بدن و خون عیسی
عیسی فرمود: «این است جسد من ... این است خون من.» مسیحیان در مورد معنی این کلام عیسی دیدگاههای متفاوتی دارند. دسته‌ای بر این عقیده اند که خون و بدن واقعی عیسی، به گونه‌ای فوق طبیعی و روحانی، در نان و عصارۀ انگور شام خداوند حضور دارد. این مسیحیان به اول قرنتیان ۱۰: ۱۶ اشاره می‌کنند که می‌گوید برخوردار شدن از نان و پیاله، شراکت در بدن و خون عیسی است. آنان به اول قرنتیان ۱۱: ۲۷، ۲۹ نیز اشاره می‌کنند که در آن پولس رسول می‌فرماید که اگر کسی به طریقی ناشایست، در شام خداوند شرکت کند، مجرم بدن و خون خداوند خواهد بود. عیسی فرمود: «زیرا که جسد من، خوردنی حقیقی و خون من، آشامیدنی حقیقی است. پس هر که جسد مرا می‌خورد و خون مرا می‌نوشد، در من می‌ماند و من در او» (یوحنا ۶: ۵۵-۵۶).
اما بسیاری دیگر از مسیحیان اعتقاد ندارند که در شام خداوند، بدن و خون واقعی عیسی حضور دارد. طبق نظر ایشان، عیسی هنگامی که برای نخستین بار این مراسم را به جا آورد، هنوز بر صلیب نمرده بود؛ پس منظور عیسی این بود که «این نان معرف و نمایانگر بدن من» و «این عصارۀ انگور معرف و نمایانگر خون من است». این گروه از مسیحیان بر این عقیده اند که مطالب یوحنا ۶: ۵۵-۵۶ به خوردن تحت اللفظی بدن و خون عیسی اشاره نمی‌کند، بلکه به گونه‌ای روحانی و نمادین، ایمان و ارتباط زنده با عیسی را مجسم می‌کند. در یوحنا ۶: ۳۵ عیسی می‌فرماید: «کسی که نزد من آید هرگز گرسنه نشود و هر که به من ایمان آرد هرگز تشنه نگردد.» بنابراین، این دسته از مسیحیان می‌گویند که شراکت در بدن و خون مسیح، به معنی ایمان داشتن به او است.
چرا آیین شام خداوند را به جا می‌آوریم؟
عیسی به ما حکم کرد که آیین شام خداوند را به جا آوریم. اما در مواردی، اشخاص نباید در آن شرکت کنند. در اول قرنتیان ۱۱: ۲۷ پولس رسول می‌فرماید که ما نباید به طور ناشایسته در شام خداوند شرکت کنیم. از آنجا که هیچ یک از ما شایسته نبودیم که عیسی در راهمان بمیرد و سپس از آمرزش گناهان برخوردار شویم، پس چگونه باید به شکلی «شایسته» در شام خداوند شریک شویم؟ پاسخ این است که ما باید ابتدا خود را بیازماییم، گناهانمان را اعتراف کنیم، و توبه نماییم؛ تنها پس از آن ما می‌توانیم در شام خداوند شرکت جوییم (اول قرنتیان ۱۱: ۲۸-۳۱، اول یوحنا ۱: ۹).
بنابراین، هنگامی که ایمانداری مرتکب گناهی شده و هنوز این گناه را اعتراف نکرده، مجرم بدن و خون خداوند خواهد بود (اول قرنتیان ۱۱: ۲۷). چنین شخصی فتوای خود را می‌خورد و می‌نوشد؛ در چنین حالتی، شخص ممکن است دچار ضعف، بیماری یا حتی مرگ شود (اول قرنتیان ۱۱: ۲۹-۳۰). به این موضوع باید به شکلی جدی توجه کرد. بسیاری از کلیساها به ایمانداری که بعد از اعتراف به گناهی، باز در آن زندگی می‌کند، اجازه نمی‌دهند در شام خداوند شرکت کند، زیرا این عمل وی ممکن است باعث شود که وی تحت داوری قرار گیرد. اگر چه شرکت در شام خداوند بدون توبه کردن عملی خطرناک است، اما خودداری از توبه کردن کاری است بس خطرناک تر! اگر ما مرتکب گناهی شده ایم، باید آن را اعتراف کنیم، توبه نماییم و آنگاه به سفره خداوند نزدیک شویم.
همه مسیحیان بر این عقیده اند که شام خداوند فرصتی است برای به یاد آوردن مرگ مسیح، همراه با اعتراف گناهان و توبه، زیرا عیسی از ما خواست که وقتی از بدن و خون او می‌خوریم و می‌نوشیم، مرگ او را به یاد آوریم (اول قرنتیان ۱۱: ۲۴-۲۵). در آیین شام خداوند، ما نه تنها مرگ مسیح را به یاد می‌آوریم، بلکه فیضی را اعلام می‌کنیم که به واسطه مرگ او نصیب ما شده است. پولس رسول می‌فرماید: زیرا هر گاه این نان را بخورید و این پیاله را بنوشید، موت خداوند را ظاهر می‌نمایید تا هنگامی که باز آید (اول قرنتیان ۱۱: ۲۶). به خاطر مرگ مسیح، ما از آمرزش گناه و حیات ابدی برخوردار می‌شویم. با شریک شدن در شام خداوند، ما سپاسگزاری خود را برای این موهبت نشان می‌دهیم. در ضمن، بازگشت مسیح را نیز به یاد می‌آوریم. پس تا هنگامی که (مسیح) باز آید، شام خداوند را پیوسته برگزار خواهیم نمود (اول قرنتیان ۱۱: ۲۶).
بسیاری از مسیحیان شام خداوند را «شراکت مقدس» می‌خوانند. چنین نامگذاری یی به منزله تصدیق مشارکت ما با مسیح است. عیسی فرمود: «پس هر که جسد مرا می‌خورد و خون مرا می‌نوشد، در من می‌ماند و من در او» (یوحنا ۶: ۵۶). با وجود این، مشارکت ما فقط به مسیح محدود نمی‌شود؛ ما با سایر ایمانداران نیز مشارکت داریم. ما در بدن مسیح شراکت داریم، بنابراین، با یکدیگر نیز شراکت داریم. یک نان وجود دارد که همانا مسیح عیسی است، و اگر چه بسیاریم، یک تن می‌باشیم چونکه همه از یک نان قسمت می‌یابیم (اول قرنتیان ۱۰: ۱۷).
علاوه بر این، بسیاری از مسیحیان بر این عقیده اند که شام خداوند یکی از وسایل جاری شدن فیض نیز هست، یعنی یکی از طرقی است که فیض خدا را به ما منتقل می‌سازد. همانگونه که توسط شام خداوند، ممکن است داوری واقعی بر ما نازل شود (اول قرنتیان ۱۱: ۲۷-۳۲)، به همین شکل می‌توانیم از برکت واقعی نیز برخوردار شویم. این مسیحیان بر این عقیده اند که در شام خداوند، آمرزش گناهان را به شکلی مخصوص تجربه می‌کنیم. عیسی فرمود: «زیرا که این است خون من در عهد جدید که در راه بسیاری به جهت آمرزش گناهان ریخته می‌شود» (متی ۲۶: ۲۸). همچنین فرمود: «هر که جسد مرا خورد و خون مرا نوشید، حیات جاودانی دارد و در من می‌ماند و من در او» (یوحنا ۶: ۵۴-۵۶). بنابراین، این مسیحیان بر این اعتقادند که در شام خداوند، خدا فیض خود را به شکلی مخصوص به ما می‌بخشد و این فیض شامل آمرزش گناهان، اتحاد با مسیح و حیات جاودانی می‌گردد. این مسیحیان می‌گویند که نان و عصارۀ انگور نشانه‌های ظاهری و مرئی فیضی درونی و روحانی هستند. در واقع، شراکت در نان و عصارۀ انگور به تنهایی نتیجه‌ای در بر ندارد، بلکه در شراکت همراه با ایمان است که ما از فیض درونی نهفته در شام خداوند برخوردار می‌شویم. اگر بدون داشتن ایمان در این شام شرکت کنیم، نه تنها از فیض برخوردار نمی‌شویم، بلکه تحت داوری نیز قرار می‌گیریم.
گروهی دیگر از مسیحیان نیز معتقدند که فیض خاصی در شام خداوند وجود ندارد. آنان معتقدند که فیض خدا توسط کلام مکتوب او در دسترس ما قرار دارد. آنان باور ندارند که خدا توسط طرق یا آیینهایی خاص، ما را از فیض خویش بهره مند می‌سازد. صرفا با ایمانی اصیل به مسیح، «بدن و خون او را» به گونه‌ای روحانی، و نه جسمانی، می‌خوریم. طبق اعتقاد این دسته از مسیحیان، شام خداوند تنها بدین معنی از جایگاهی خاص برخوردار است که طی آن، کلیسا به عنوان یک بدن واحد گرد هم می‌آیند تا مرگ مسیح را به یاد آورند؛ این گردهم آیی صرفا عملی است گروهی برای پرستش و شهادت.
خلاصه
مسیحیان باید آیاتی را که در کتاب مقدس در مورد این موضوع آمده، بررسی کنند و سپس به سوالات مربوط به آن بیندیشند. در این مورد دو سوال وجود دارد. آیا در طی شام خداوند، ما واقعا بدن و خون حقیقی عیسی را دریافت می‌کنیم؟ سوال دوم این است که با شرکت در شام خداوند و به یاد آوردن مرگ مسیح و اعتراف به گناهانمان، آیا به شکلی خاص از آمرزش گناهان بهره مند می‌شویم؟ هر پاسخی که به سوالات فوق بدهیم، نباید خواهران و برادران خود را که در این مورد ممکن است باورهایی متفاوت داشته باشند، محکوم نماییم. همه ما شام خداوند را برگزار می‌کنیم. باورهای ما در مورد معنی این آیین نباید ما را از خواهر و برادرانمان که مسیح به خاطرشان مرد، جدا سازد. برخی بر این عقیده اند که در اول قرنتیان ۱۲: ۱۳ هنگامی که پولس رسول می‌گوید ما یک بدنیم و در یک بدن تعمید یافتیم و از یک روح نوشانیده شدیم، او به تعمید آب و شام خداوند اشاره می‌کند. شام خداوند باید ما را به هم نزدیک سازد نه جدا.
خواه خون مسیح واقعا در شام خداوند حضور داشته باشد، خواه حضور نداشته باشد، عیسی از ما می‌خواهد تا مرگ او و آنچه را که در اثر مرگ او نصیب ما می‌شود، به یاد آوریم. مرگ او نتایج بسیاری برای ما به ارمغان آورده است، منجمله عادل شمردگی (رومیان ۵: ۹)، فدیه و آمرزش گناهان (افسسیان ۲: ۱۳؛ کولسیان ۱: ۲۰)، دسترسی به رحمت الهی (عبرانیان ۱۰: ۱۹)، پاکی گناهان (اول یوحنا ۱: ۷)، و غالب شدن بر دشمن (مکاشفه ۱۲: ۱۱). وه که خون مسیح چه گرانبها است!